موزه چای لاهیجان، تنها موزه چای کشور و از بهترین جاهای دیدنی لاهیجان، میزبان آرامگاه کاشف السلطنه، پدر چای ایران نیز است. لاهیجان با تولید بیش از 80 درصد از چای کشور، به عنوان قطب تولید چای ایران شناخته میشود. به همین دلیل، آرامگاه کاشف السلطنه، بنیانگذار صنعت چای ایران، در این شهر بنا شده است. در ادامه با همه اطلاعاتی که لازم است درباره موزه تاریخ چای لاهیجان بدانید، آشنا خواهیم شد.
دلیل جذابیت و اهمیت موزه چای لاهیجان
موزه چای لاهیجان به عنوان تنها موزه تخصصی چای در ایران و یکی از منحصربهفردترین موزههای گیلان، از جایگاه ویژهای در بین گردشگران و علاقهمندان به تاریخ و فرهنگ برخوردار است. آرامگاه کاشف السلطنه، پدر چای ایران، در این موزه قرار دارد و این امر بر جذابیت و اهمیت آن میافزاید.
علاوه بر این، با بازدید از موزه تاریخ چای ایران، میتوانید اطلاعات جامعی در مورد نحوه ورود چای به کشور، چگونگی پیشرفت صنعت چای و آشنایی با مراحل کاشت، داشت و برداشت چای به دست آورید.
تاریخچه موزه چای
حاج محمود میرزا معروف به کاشف السلطنه یک نویسنده و مشروطهخواه در دوره قاجار و پهلوی به شمار میرفت که در سال 1275 برای انجام امور سیاسی از ایران به هند رفت و در این سفر کشت چای را آموخت و در هنگام بازگشت مقداری بذر چای را با خود به ایران آورد. این امر موجب شد که کشت چای در ایران رواج پیدا کند.
کاشف السلطنه در سال 1307 در کتل ملو استان فارس درگذشت. وی وصیت کرده بود که بر روی تپهای مشرف به باغهای چای در لاهیجان به خاک سپرده شود؛ بنابراین مزار این بزرگوار در ابتدا از یک مرمر سیاه بدون سقف و حفاظ ساخته شد. در سال ۱۳۳۶ هجری شمسی به همت اهالی لاهیجان بنای یاد بودی بر مزارش ساختند که این بنا از سال ۱۳۷۵ هجری شمسی به عنوان موزه تاریخ چای شروع به فعالیت نمود و هماکنون هم دایر است.
آدرس و مسیرهای دسترسی به موزه چای لاهیجان
موزه چای در مرکز شهر و بخش شرقی لاهیجان قرار دارد. برای دسترسی به این موزه تاریخی که آرامگاه کاشف السلطنه هم در آن واقع شده است، باید خود را به میدان کاشف برسانید. در ابتدا باید وارد خیابان کاشف شرقی شوید که از میدان وحدت آغاز میشود و با عبور از میدان انقلاب و میدان حشمت در نهایت به میدان کاشف میرسید، اما در طول این مسیر و قبل از رسیدن به میدان، از جلوی موزه تاریخ چای عبور خواهید کرد.
اشیا و آثار ارزشمند موجود در موزه
موزه چای ایران دارای مجموعهای ارزشمند از اشیا و آثار مرتبط با چای است که در ادامه به معرفی این موارد خواهیم پرداخت.
- اسناد و مدارک تاریخی مربوط به تاریخچه چای در ایران
- تصاویر و عکسهای قدیمی از مراحل کاشت، داشت و برداشت چای
- ادوات و ابزارهای قدیمی مربوط به تولید چای
ویترینهای موزه در دوطبقه ساخته شده و حدود ۶۰۰ شیء در آن نگهداری میشود که از ۵۰ سال تا ۱۵۰ سال قدمت دارند. از جمله اقلام موجود در موزه میتوان به سماورهای روسی، ظروف آنتیک چایخوری، کاسههای مسی، ظروف سفالی، قوریهای چینی، دستگاههای چایخشککنی، چراغهای پیهسوز و سایر موارد اشاره کرد.
کاشف السلطنه و آرامگاه او
محمد میرزا قوانلو قاجار از شاهزادههای قاجاری در سال ۱۲۴۴ هجری شمسی در تربتحیدریه به دنیا آمد. پدرش حاکم تربتحیدریه بود. محمد میرزا پس از طی دوران کودکی مراحل اولیه تحصیل را در دارالفنون تهران گذراند و پس از آن در ۱۶ سالگی عازم فرانسه شد و در دانشگاه سوربن پاریس مشغول به تحصیل گردید. وی همزمان به استخدام سفارت ایران در فرانسه در آمد و پلههای ترقی را یکییکی شروع به طیکردن نمود. در اولین سفر ناصرالدینشاه قاجار به اروپا بهعنوان مترجم در اردوی شاه به خدمت پرداخت.
در دوره مظفرالدینشاه و در سال ۱۲۷۶ هجری شمسی بهعنوان سفیر ایران عازم هندوستان شد. هنگام عزیمت به هندوستان مظفرالدینشاه به او دستور داد تا گیاه چای را وارد ایران کند. تا آن زمان چای خشک صرفاً از کشورهای چای خیز به ایران وارد میشد و محمد میرزا تصمیم گرفت با کشت چای در ایران جلوی واردات چای و خروج ارز را از ایران بگیرد. پس از ورود به هندوستان و قبل از آوردن بذر چای تصمیم گرفت در زمینه کاشت، داشت، برداشت و بهعملآوری چای آموزش ببیند. به همین دلیل، به یکی از بهترین کارخانههای چایسازی هندوستان که در دست انگلیسیها بود مراجعه کرد؛ ولی پاسخ رد دریافت نمود، زیرا هندوستان مستعمره انگلستان بود و آنها از آموزش چای به افراد غیراروپایی خودداری میکردند.
محمد میرزا ناامید نشد و ازآنجاییکه سالها در فرانسه زندگی کرده بود بهعنوان تاجر فرانسوی مشغول به فراگیری در زمینه چای شد و پس از رسیدن به استادی مقادیر زیادی تخم چای و همینطور چند هزار نهال چای کاشته شده در گلدان خریداری کرد و عازم ایران شد. به دلیل اینکه آبوهوای شمال ایران در نیمی از سال مشابه هندوستان بود، تشخیص داد گیاه چای بتواند در شمال ایران کشت شود. اولین زمینی که برای این مهم اختصاص یافت در شهر لاهیجان بود و محمد میرزا تخمهای چای و نهالها را وارد این شهر کرد و موفق شد چایکاری را در این شهر رونق بخشد و بدینوسیله شهر لاهیجان مرکز چای ایران شد و با کوششهای محمد میرزا کشت چای بهتمامی نواحی شمال ایران گسترش یافت.
